หมักม่อ : Rothmannia wittii (Craib.) Bremek.
ชื่อสมุนไพร หมักม่อ
ชื่ออื่นๆ ต้นขี้หมู(บุรีรัมย์)
หม่อ หม้อ
ชื่อวิทยาศาสตร์ Rothmannia wittii (Craib.) Bremek.
ชื่อพ้อง Randia wittii Craib.
ชื่อวงศ์ Rubiaceae
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ต้น
ไม้ยืนต้น ขนาดเล็ก สูง 6-8 เมตร
เปลือกสีน้ำตาลอมดำ กิ่งอ่อนมีขนอ่อนสีน้ำตาลแดงปกคลุมหนาแน่น แตกกิ่งเป็นชั้น
คล้ายกับฉัตร มีทรงพุ่มกลม โปร่ง
ใบ ใบเดี่ยว
เรียงตรงข้าม เป็นคู่ ใบรูปขอบขนาน หรือรูปวงรีแกมขอบขนาน กว้าง 3-6 เซนติเมตร ยาว
12-16 เซนติเมตร ใบอ่อนมีขนปกคลุมทั้งสองด้าน ใบค่อนข้างนิ่ม มีขนาดใหญ่
และเห็นเส้นแขนงใบชัดเจน หูใบอยู่ระหว่างก้านใบ ปลายใบ และโคนใบแหลม
ดอก ดอกช่อ
ออกเป็นกระจุกที่ซอกใบใกล้ปลายยอด สีขาวนวล กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นรูประฆัง
มีดอกย่อย 5-12 ดอก ดอกย่อยรูประฆัง ปลายแยกเป็น 5 กลีบ และบานโค้งงอกลับ
โคนกลีบด้านในมีแต้มสีเขียวและแถบประสีม่วงเข้ม ดอกบานคว่ำลง
เมื่อบานมีเส้นผ่าศูนย์กลางของดอก 3-5 เซนติเมตร มีกลิ่นหอมอ่อนๆ
ผล ผลสด รูปทรงกลม ขนาด
3-4 เซนติเมตร เปลือกผลเรียบ แข็ง มีรอยตะเข็บสีน้ำตาลเป็นสันเล็กน้อย
แบ่งครึ่งลูก เนื้อผลมีรสหวานเล็กน้อย มีสีเขียวเข้ม เมื่อแก่สีดำ มีเมล็ดจำนวนมาก
ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด พบขึ้นตามป่าเต็งรัง ป่าเบญจพรรณ ป่าดิบแล้ง ป่าโปร่ง
และป่าละเมาะ ออกดอกช่วงเดือนธันวาคม ถึงมีนาคม
สรรพคุณ
ตำรายาไทย: ใช้ แก่น รสสุขุม (จืดมันฝาดหวานร้อน) ปรุงยาต้มดื่มแก้ไข้
ถ่ายเส้นเอ็น แก้อัมพฤกษ์อัมพาต เหน็บชา ถ่ายพิษในตับ ขับปัสสาวะ
แก้โรคทางเดินปัสสาวะ
ยาพื้นบ้าน: ใช้ แก่นหรือราก ต้มน้ำดื่มแก้ไข้ ลำต้น
ผสมกับสมุนไพรอื่น ต้มน้ำดื่มรักษากามโรค
ตำรายาพื้นบ้านอำนาจเจริญ: ใช้ แก่น นำมาต้มกินแก้ท้องผูก
ต้มดื่มตอนที่อยู่ไฟ เป็นสมุนไพรแก้เส้นเอ็น
อ้างอิง
ความหลากหลายทางชีวภาพ : http://chm-thai.onep.go.th/chm/Dry/bdd_plant02.html
หมักม่อ : ฐานข้อมูลสมุนไพร
คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี
http://www.phargarden.com/main.php?action=viewpage&pid=126
หมากหม่อ
: ระบบฐานข้อมูลทรัพยากรชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นของชุมชน
http://www.bedo.or.th/lcdb/biodiversity/view.aspx?id=10869
รายงานชนิดของพรรณไม้
เรื่อง หมักหม้อ .Rothmannia
wittii (Craib.) Bremek. ศูนย์ศึกษาและพัฒนาวนศาสตร์ชุมชนที่ 6 สำนักจัดการทรัพยากรป่าไม้ที่ 6 (อุดรธานี)
กรมป่าไม้ . https://www.google.co.th/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&cad= rja&uact=8&ved=0CCIQFjAB&url=http%3A%2F%2Fwww.forest.go.th%2Fcommunity_development%2Findex.php%3Foption%3Dcom_docman%26task%3Ddoc_download%26gid%3D140%26Itemid%3D%26lang%3Dth&ei=IBENVfTUDIWSuATEmoCYBw&usg=AFQjCNG-nEClHjHMIvOx9lkaJJ4quVuANw&bvm=bv.88528373,d.c2E
หมักหม้อ.สถาบันวิจัยวิทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย
(วว.)
http://www.tistr.or.th/sakaerat/Plant%20in%20Sakaerat/plant%20list/167หมักหม้อ.pdf
http://www.thaicrudedrug.com/main.php?action=viewpage&pid=142
สถานที่ : อำเภอรัตนบุรี จังหวัดสุรินทร์